Bron van dit artikel


Datum plaatsing: 02-06-2005 15:50:00

Spira Grujic is nergens meer echt thuis

door Jos Pak

Nog één seizoen ADO, dan zet Spira Grujic (33) een punt achter zijn carrière als profvoetballer. Het is mooi geweest. Thuis, bij zijn familie in Servië laadde hij de afgelopen weken de accu op om waardig afscheid te kunnen nemen. Hoewel, thuis. Het échte thuis bestaat eigenlijk niet meer sinds de vlucht uit Kosovo.

 

VRNJACKA BANJA | Juist als Spira Grujic wil beginnen aan een lofzang op zijn vaderland, passeren twee Servische schonen het terras van zijn favoriete café Rubljob. Hij nipt vervolgens aan zijn appelsapje ('Ik hou niet van alcohol') en zegt met een schalkse blik: "Het is gewoon niet normaal, zoveel mooie vrouwen als wij hebben."

Dat heeft de centrale verdediger van ADO Den Haag uitstekend gezien. Zo goed als zijn overzicht op het veld is, zo scherp is ook zijn blik buiten de krijtlijnen. En niet alleen als het over vrouwen gaat. Grujic kijkt verder dan zijn eigen neus lang is. Geen gespreksonderwerp gaat hij uit de weg. Hij is ook volstrekt niet bang voor het 'beruchte' zwarte gat na zijn carrière, hoewel hij nog geen vastomlijnde plannen heeft voor wat hij na het nakende seizoen zal gaan doen. "Zover is het nog niet. Ik heb wel wat ideeën. Scouten op de Balkan voor een club of een paar clubs in Nederland of België zou ik leuk vinden. Er is hier veel talent. Trainer worden lijkt me niks. Misschien begin ik een eigen bedrijf in Belgrado, daar gebeurt op het ogenblik erg veel. Het ligt allemaal nog open. Ik wil er ook nog niet te veel mee bezig zijn. Ik wil nog een jaar alles geven wat ik heb als voetballer. Gelukkig ben ik er nu vanaf het begin van de voorbereiding bij. Ik heb tijd nodig om mijn niveau te halen, ben een diesel. Ik wil hoe dan ook trots kunnen stoppen."

Honderd procent zeker is dat trouwens niet. Als hij fysiek topfit blijft sluit Spira Grujic niet uit dat hij er toch nog een jaartje aan vastplakt. Maar zijn (tweede) vrouw Jasmina – zwanger van hun tweede kind – is ook een bepalende factor. Liever vandaag nog dan morgen verruilt ze het appartement in Scheveningen voor haar vaderland. "Ze spreekt alleen Engels en heeft weinig contact met andere mensen in Den Haag. Ik heb natuurlijk de club en ben vooral met voetbal bezig. Zij is veel thuis en zorgt voor ons zoontje Alexa. Ze mist Servië meer dan ik, ze mist haar familie enorm."

Wie bij die familie in het kuuroord Vrnjacka Banja op bezoek gaat, heeft eigenlijk weinig tekst en uitleg meer nodig. Hoewel, dat is niet helemaal waar. Door de bank genomen is de bloedband op de Balkan veel sterker dan in het afgemeten en benepen Nederland. Daar komt in het geval van de 'Grujicen' nog een factor van belang bij. Hun wieg stond in Kosovo Polje. En dat is een stadje dat iedere Serviër – jong en oud – kent. Hier woedde in 1389 de Slag op het Merelveld. Weliswaar dolven de Serviërs het onderspit tegen de Turken, maar zo stellen zij ook dik zeshonderd jaar later vol trots: die waren zo verzwakt dat ze hun heerschappij nooit over heel Europa hebben kunnen vestigen.

Historische grond dus. Grond, waarover niet toevallig de laatste oorlog in Europa woedde. Het Albanese bevolkingsdeel zag na decennia onderdrukking door de Servische minderheid, handig inspelend op het anti-Servische sentiment in de wereld na 'Bosnië', eind jaren negentig zijn kans schoon om zich van dat juk te bevrijden. President Slobodan Milosevic besefte als geen ander dat hij in deze kwestie geen duimbreed kon wijken wilde hij zijn laatste restje krediet niet verspelen bij zijn tien miljoen 'onderdanen'. Uiteindelijk kregen NAVO–bommen hem toch op de knieën.

Verstandig

Toen dat gebeurde had de familie Grujic net als vele duizenden andere Servische gezinnen de wijk genomen naar Servië. Spira verdiende op dat moment al een paar jaar zijn brood als voetballer in het Westen. Eerst in België (RWDM, Anderlecht) en toen de pleuris uitbrak bij FC Twente. Een afschuwelijke periode, beaamt hij anno 2005. "Ik heb vaak getwijfeld of ik niet naar hen toe moest. Of ik er wel verstandig aan deed om in Nederland gewoon mijn wedstrijdjes te voetballen. Ik had wel dagelijks contact natuurlijk, maar ik vond eigenlijk dat ik ze daar moest helpen. Maar ik wilde ook de club niet duperen. Gek genoeg heb ik juist in die tijd mijn beste wedstrijden gevoetbald. Alsof ik me nog beter kon concentreren. Een andere verklaring heb ik er niet voor."

Hij voelt zich bevoorrecht dat hij financieel in staat was om voor zijn ouders, zijn broer en diens vrouw en kind, een huis te kopen. In Vrnjacka Banja dus, een heuse toeristische trekpleister. "Maar als het kon zouden mijn ouders vandaag nog teruggaan. Ik wou dat het mogelijk was. Ook voor mezelf. Het is hier prima, we hebben een mooi huis in een prachtige omgeving. Maar het voelt niet als thuis, ook al zitten hier duizenden Kosovaarse vluchtelingen. Thuis is in Kosovo Polje, waar we als familie drie huizen naast elkaar hadden. Het is moeilijk om hier werk te krijgen. Ik ben al blij dat mijn broer Miroslav sinds een half jaar een baantje heeft bij een bank. Het valt niet mee om altijd je hand op te moeten houden."

Hij wijst naar zijn vader Ljubomir. "Hij heeft het het zwaarst. Hij mist de mensen daar. En zijn werk. Hier is hij nooit echt rustig. Stel je voor, er was veel aanloop. Er kwamen mensen langs voor een praatje. Er bleven mensen eten. Er was altijd aanloop. Hier heeft hij dat niet. Hij gaat wel vaak wandelen, maar hij kan zijn ei niet kwijt. Zijn ziel is niet hier." Met een kwinkslag: "Kijk naar dat gegroefde gezicht. Dat heeft hij ervan gekregen. Ik ben alleen kaal geworden van de zorgen."

Spira herkent dat tobberige wel een beetje, maar heeft er naar eigen zeggen veel minder last van omdat hij al jong zijn vleugels uitsloeg en elders zijn brood trachtte te verdienen. "Ik ging al op mijn zestiende naar Rode Ster Belgrado. Dat was wat hoor. Zoveel spelers kwamen er niet uit Kosovo bij een grote club in de hoofdstad. Voor ons was dat een eind weg. Wij kwamen daar normaal gesproken niet."

Gerijpt

Zijn talent leidde hem een paar jaar later naar Radnicki Nis, een gerespecteerde club in Joegoslavië. "Toen was ik gerijpt. Wat ouder en wijzer." Het bleek het ideale opstapje naar een club in België, RWDM en (kort) Anderlecht. FC Twente bleek daarna de ideale volgende tussenhalte. Een volksclub met een loyale achterban. "Daar houd ik van. Er is altijd een echte voetbalsfeer, de mensen houden van het spel. Het is heerlijk om daar te spelen. Nog. Ik kreeg er afgelopen seizoen een prachtig onthaal met ADO."

In de residentie zag trainer Frans Adelaar in de solide Serviër – die bij Twente kon blijven tegen een wel heel erg mager contract, 'Daar sprak geen respect uit' – de ideale organisator. Een gouden greep, want Grujic manifesteerde zich inderdaad als een rustbrenger. "Slim spelen, goed opstellen daar gaat het vooral om. Dan is snelheid minder belangrijk. Ik moet toegeven dat ik in het strafschopgebied wel eens iets heel gewaagds doe. Ik kopte een keer de bal over Van Hooijdonk heen terug op mijn eigen keeper. Ik zeg ook vaak tegen Dorus (De Vries, doelman van ADO, JP) dat hij altijd een bal van me kan verwachten."

Het gesprek neemt plots een venijnige wending. Kosovo, Milosevic. Het zijn twee woorden die samen al voldoende zijn voor uren discussie. Terwijl moeder Slobodanka ('Zij richt zich op haar kinderen en kleinkinderen') een heerlijk ontbijt serveert voor haar gasten en de fles zelfgestookte perenjever als vanzelf op tafel komt, toont vader Ljubomir een imposante stapel lectuur over de strijd in en om Kosovo. Rode draad: de wandaden van de Albanezen die met de zegen van het Westen Servische kerken en andere historische gebouwen mochten platbranden en burgers konden aanvallen en wegpesten. "Mijn vader wil graag alles vertellen en laten zien over de oorlog. Ik begrijp het wel, maar hij blijft er naar mijn idee te veel in hangen. Wat er is gebeurd kun je niet meer terugdraaien."

Zwartepiet

Net als elke Serviër maakt Grujic van zijn hart geen moordkuil. De man van ADO is niet ongenuanceerd, verre van zelfs, maar komt tot de bekende conclusie dat de Serviërs als enige de zwartepiet hebben gekregen. "Elke medaille heeft twee kanten. De oorlogen die Joegoslavië uit elkaar hebben gescheurd is nog veel complexer. Wat is waar en wat is niet waar? We weten zoveel niet. We weten niet wat er achter de schermen is beslist over de hoofden van de gewone man heen. Die ellende is niet alleen op het conto te schrijven van ons of van Milosevic. De politiek, ook van de wereldleiders, is daar uiteindelijk verantwoordelijk voor." Tja, Milosevic. Hij is niet trots op hem zoals menig landgenoot. "Maar ik blijf het vreemd vinden dat vooral Serviërs in Scheveningen opgesloten zitten. Waar zijn al die andere schuldige Kroaten en moslims? Ik ben de enige die er niet achter tralies zit, haha."

Eén ding staat voor Grujic als een paal boven water. Servië zal Kosovo nooit opgeven. "Onder geen beding. Wat Europa of Amerika er ook van zegt. Het zal moeilijk worden om een oplossing te vinden. Misschien moet het iets worden als in Bosnië, met enclaves."

Haast vanzelfsprekend komt het gesprek op de recent opgedoken video-beelden over een beruchte Servische eenheid (de Schorpioenen) die dood en verderf zaaide onder Bosnische moslims. Beelden die elke kijker koude rillingen bezorgen. Ook Grujic, die zegt er met afschuw naar te hebben gekeken. "Je hoopt bijna dat het nep is. Het is afschuwelijk. Ik schaam me voor dit soort Serviërs. Die moeten absoluut worden gestraft."

Dat geldt wat hem betreft ook voor de Bosnisch-Servische generaal Mladic over wiens uitlevering achter de schermen al wekenlang wordt onderhandeld. Maar hij nuanceert direct. "Er zijn van weerskanten wreedheden begaan. Het wás oorlog, al rechtvaardigt dat niet alles. Wij zijn echter niet in de positie om veel te eisen of te willen. Als de uitlevering van Mladic een prijs is om vooruit te komen, dan moet dat maar."

De avond valt inmiddels over Vrnjacka Banja. Het is aangenaam zwoel. Spira Grujic blikt nog maar eens om zich heen op het terras van Rubljob, dat strategisch ligt op de flaneerroute. "Het is toch niet verboden te kijken, als je getrouwd bent?" Hij grijnst. "Wat zonde toch dat we die oorlogen hebben gehad. Het heeft allemaal alleen maar ellende opgeleverd. Joegoslavië lag ver voor op het Oostblok. Nu zijn landen als Roemenië en Bulgarije verder dan wij. Kijk naar Slovenië, dat zit al in de EU. Kijk naar Kroatië."

"Maar let op, we komen eraan. Over vijf, tien jaar hebben we de achterstand ingelopen. Onder Tito hadden we het allemaal goed in Joegoslavië. Die tijd keert terug, daar ben ik van overtuigd. Weet je, ik ben vooral blij dat iedereen van mijn familie het heeft overleefd en gezond is. Een huis kun je altijd weer opbouwen als het kapot is geschoten. Maar familie kun je niet repareren. Voor mij is er meer in het leven dan voetbal."

"Ik geniet van de rust hier. Ik heb een vast ritme, loop bijna dagelijks een vaste ronde door het park van drie kwartier. Ik heb dat nodig. In Holland, bij ADO draait straks alles weer om voetbal. Zelfs met de kerst en nieuwjaar. Kan ik niet eens op vakantie naar Servië. Het is de bedoeling dat mijn ouders dan naar Nederland komen. We verwachten de baby in december. Dat komt mooi uit. Willen jullie trouwens nog iets drinken?" Hier zit Spira Grujic het liefst, op het terras van café Rubljob. Appelsapje, krantje erbij en zo af en toe een praatje met een kennis. Spira met zijn (tweede) vrouw Jasmina. Zij zou het liefst direct terugkeren naar Servië. foto's Evert-Jan Daniels De familie bijeen voor het ouderlijk huis in Vrnjacka Banja. Spira's zoon Alexa (bijna 5) zit op schoot bij opa Ljubomir. Even een paar krantjes kopen. 'Elke dag denk ik, ik doe het niet meer. En elke dag doe ik het toch weer'.