Martin Jol: vijftig jaar een knipperlichtrelatie met ADO Den Haag

Martin Jol is door zijn akkoord met United Vansen een belangrijke kandidaat om ADO Den Haag over te nemen.

tekst: Matthijs Snepvangers

 

 

Die mogelijke overname komt precies vijftig jaar nadat hij als jeugdspeler, afkomstig van JAC, zijn eerste stappen op het veld zet bij de Haagse club. In de halve eeuw die volgt maakte de Scheveninger uitstapjes in binnen- en buitenland, maar telkens komt hij terug op het vertrouwde geel-groene nest.

 

'Martin Jol excelleerde voornamelijk in het maken van vervelende overtredingen en dat voor een debutant', staat het Vrije Volk op 21 januari 1974. Jol, net vijf dagen 18, verliest een dag eerder met FC Den Haag op het eigen Zuiderpark met 0-1 van Ajax. De Amsterdammers zijn in vorm. Ze hebben drie keer op rij de Europa Cup I gewonnen en op Jols verjaardag verslaat Ajax, AC Milan nog met 6-0 in de strijd om de Europese Supercup.

 

Dat de Ajax-spelers stuk-voor-stuk respect afdwingen, blijkt als de jonge Jol in het begin van de wedstrijd zijn medespeler aan het coachen is. 'Hou jij meneer Hulshoff', schalt het over het veld. Maar die onderdanige houding houdt niet lang stand. Het zelfverzekerde, later zo kenmerkend voor de verdedigende middenvelder, klinkt later die wedstrijd richting zijn directe tegenstander Arie Haan. 'Vroeger was je mijn idool', zegt Jol tegen de middenvelder. 'Maar nu kun je er helemaal niets van.'

 

 

De oplossing voor tactische problemen

Nog tien wedstrijden zal hij in zijn debuutseizoen spelen in de Haagse hoofdmacht. Het zijn de jaren dat de hoop op een Europese topclub achter de duinen vervliegen. De fusie met Holland Sport heeft niet het gewenste effect en in plaats van een vaste plek in de top van het Nederlands voetbal, glijdt FC Den Haag af naar de middenmoot van de eredivisie. Jol is onder trainers Vujadin Boškov en Anton Malatinský uitgegroeid tot een steunpilaar van het elftal. Overal inzetbaar, als Haarlemmerolie bij tactische problemen. 

 

In de eerste periode van Jol bij ADO wint de club nog wel de beker in een finale tegen FC Twente. Vlak voor die bekerfinale in 1975 is de tiener nog onderdeel van een rel waarin teamgenoot Tscheu La Ling de hoofdrol speelt. De strijd om de beker is op een donderdag en de zondag daarvoor staat de wedstrijd PSV-FC Den Haag op het programma. Ling meldt zich ziek af voor het onderonsje met de Eindhovenaren, maar wordt in de uren voor de wedstrijd wel gezien op de Scheveningse boulevard.

 

 

Jol steunt in diskrediet geraakte La Ling

Op twee spelers na wil de selectie van ADO niet dat Ling meedoet aan de bekerfinale. Jehovagetuige Joop Korevaar vindt dat je kwaad niet met kwaad mag bestrijden. Martin Jol steunt zijn jeugdige vriend ook. Vlak voor de finale geeft clubicoon Aad Mansveld een interview waarin hij zegt dat hij klaar is met de mentaliteit van de jonge spelers. Een citaat als: 'Het zou goed zijn als Jol en Ling eens een paar wedstrijden zouden banken.' Of: 'Als er niets verandert, zal ik ADO aan het einde van mijn contract verlaten', spreekt boekdelen in die tijd.

 

Jol speelt het seizoen daarop minder. Zowel tijdens het Europees avontuur door de bekerwinst als in de competitie heeft hij maar de helft van de wedstrijden een basisplaats. Maar de Scheveninger knok zicht terug. Al is hij niet blij met zijn rol als multi-inzetbare speler. In een interview met De Telegraaf in augustus 1977 laat hij zich duidelijk uit. 'Ik stond vorig seizoen met weinig plezier te voetballen op een plek waar ik weinig tot mijn recht kom. Op de plek van vleugelspits moest ik mijn waarde bewijzen voor mijn club. Mijn voorkeur gaat uit naar een positie als voorstopper of rechtsback.'

 

 

Ajax of Bayern München

Jol krijgt zijn zin in zijn voorlopig laatste seizoen bij Den Haag. Hij mist geen minuut van het seizoen 1977/1978. Als verdediger speelt hij zich in de belangstelling van Ajax. In maart 1978 lijkt een overstap voor een half miljoen gulden van de Hofstad naar de hoofdstad nagenoeg rond. Een Zuid-Duitse beer in de vorm van Bayern München komt echter op de weg en Jol wil nog even wachten met het tekenen van het contract in De Meer. Ajax-voorzitter Jaap van Praag is klaar met de brutale Hagenees en zegt dat 'de zaak is afgedaan'. Op 12 april 1978 tekent Jol vervolgens een contract bij Bayern. Hij is de tweede Nederlander die bij die club gaat spelen. Op het Zuiderpark wordt de clubkas met zes ton aan guldens aangevuld. 

 

Het huwelijk tussen Jol en de Duitse grootmacht is geen succes. De dan 22-jarige voetballer houdt het één jaar vol in Duitsland en verkast dan naar FC Twente. Heimwee naar Scheveningen en akkefietjes met de trainer zijn debet aan zijn korte Duitse avontuur.

 

 

Jol wordt international

In Overijsselse dienst komt hij wel tot wasdom en schopt hij het zelfs tot international. Jol mag zelfs mee naar het mini-WK in Uruguay ter ere van het vijftigjarige bestaan van het WK. Het toernooi wordt voor Nederland een demasqué maar Jol kan twee interlands bij zijn totaal optellen. Uiteindelijk eindigt de interlandloopbaan van Jol op drie gespeelde wedstrijden voor Oranje.

 

Het volgende buitenlandse avontuur voor de Hagenees dient zich na drie jaar FC Twente aan. Het Engelse West Bromwich Albion wil in 1982 de verdediger hebben. Jol gaat en komt daar ook van zijn heimwee af. 'Als speler van FC Twente reed ik elke week twee, drie keer naar Scheveningen', zegt hij in 2010 in het AD. 'Dan stond ik in januari op de Pier waar niets te doen was. Ik Engeland woonde ik in Walsall, een stadje in de Midlands, waar het altijd regende. In Walsall was er niks in januari, maar in Scheveningen was er in januari ook niks, realiseerde ik me. Toen was het klaar met de heimwee.'

 

 

Terug naar het Zuiderpark

Ondanks dat het constante verlangen naar Scheveningen in drie jaar Engeland langzaam is weggeëbd, blijft zijn jeugdliefde FC Den Haag in beeld. De club van het Zuiderpark is in 1982 voor het eerst in de historie naar de eerste divisie gedegradeerd en dreigt in het moeras van het tweede profniveau weg te zinken. De eerste twee seizoenen wordt de nacompetitie niet eens gehaald. Er is hulp nodig in het Haagse voetbalbolwerk. 

 

De financiële eisen van Jol - en Coventry City waar hij dan inmiddels speelt - zijn te hoog. Het armlastige FC Den Haag kan daaraan niet voldoen, hoewel de club in Dé Stoop een vermogend voorzitter heeft. Een opmerkelijke actie volgt: supporters in de Schilderswijk houden een inzamelingsactie en halen 10.000 gulden op. Ook doet de club van Honderd een duit in het zakje. Het is voldoende: de verloren zoon kon tot het einde van het seizoen in het groen-geel spelen.

 

 

Nacompetitie gaat mis door schorsing Jol

Als Jol in februari 1985 komt, is de competitie precies halverwege en staat ADO zevende. Mede door de Scheveninger wordt de weg naar boven ingezet. Als vrije verdediger maakt hij de hoge verwachtingen waar en onder zijn defensieve leiding wordt de derde periodetitel behaald: de Haagse club mag de nacompetitie in. Ook in het seizoenstoetje gaat Den Haag furieus van start. De ploeg van trainer Rob Baan wint de eerste twee wedstrijden en ligt op koers voor een comeback in de eredivisie.

 

In die tweede wedstrijd ontstaat er echter een opstootje waarbij volgens het Parool 'verreweg de beste man op het veld een elleboogstoot gaf aan De Graafschap-speler John Trentelman'. Na afloop zegt Jol tegen de krant dat 'iemand van De Graafschap per ongeluk tegen zijn arm was aangelopen'. De KNVB gaat niet mee in die lezing; Jol wordt voor de rest van de nacompetitie geschorst. ADO verliest de resterende vier wedstrijden en moet een jaar wachten op promotie.

 

 

Joop Lankhaar, René Stam, Fons Groenendijk

Die promotie komt er uiteindelijk in het successeizoen 1985/1986. Over het jaar, dat FC Den Haag ongeslagen de beste is van de eerste divisie, is veel gezegd en geschreven. Het staat met gouden letters genoteerd in de clubgeschiedenis. Een groep met onder andere Heini Otto, Joop Lankhaar, René Stam, Fons Groenendijk, Karel Bouwens, Remco Boere en Ron de Roode wordt aangevoerd door Martin Jol. De inmiddels 30-jarige verdediger gooit hoge ogen in de eerste divisie en meerdere eredivisieclubs willen hem hebben. Maar hij tekent vlak na de promotie een nieuw contract waardoor hij nog drie seizoenen op het Zuiderpark speelt. 'FC Den Haag is zo langzamerhand een deel van mijn leven geworden. Er was wel belangstelling, maar ik wil hier niet weg. Ik heb het enorm naar mijn zin in een omgeving waar ik ben opgegroeid. en me gelukkig voel. Den Haag is weer een voetbalstad en binnen de club zit alles op één lijn. Volgens voorzitter Stoop kan er binnen drie tot vijf jaar een club zijn die in de top meedraait.'

 

Zo loopt het niet voor Jol en zijn medespelers. Slechts twee seizoenen wordt er eredivisievoetbal gespeeld, eind jaren tachtig. Jaren die ontsierd worden door rellen op het Zuiderpark, maar kleur krijgen door het behalen van de bekerfinale. Het Ajax van spits Marco van Basten en trainer Johan Cruyff is daarin met 2-4 te sterk. Daarna volgt in 1988 een pijnlijke degradatie.

 

 

Voetbalschoenenclash tussen Jol en Adriaanse

De leiding over de spelers van FC Den Haag komt in handen van de kroonprins van de toenmalige trainers, Co Adriaanse. Onder hem moet de weg naar boven worden ingezet. Dat doet Adriaanse met Jol, alleen liggen de Amsterdammer en Hagenees meer dan eens overhoop. Al tijdens de voorbereiding geeft Adriaanse aan dat hij Jol niet kan gebruiken in het voetbal dat hij wilde spelen. Tijdens het maken van de elftalfoto is er een rel over voetbalschoenen die Jol aanheeft. Adriaanse eist dat alle spelers Cruyff-schoenen aanhebben. Dit is immers de sponsor van de Haagse club. Jol weigert dit en zegt geen contract te hebben met het sportmerk. De verdediger houdt stug vol en terwijl de fotograaf zijn werk doet, zit Jol in de kleedkamer.

 

Toch knokt Jol zich onder Adriaanse in de basis en promotie naar de eredivisie wordt afgedwongen. Maar 1988/1989 is het laatste seizoen van Jol als prof. Hij vreest voor weer een zwaar jaar in de onderste regionen van de eredivisie en heeft last van een rugblessure. Hij gaat zich toeleggen op de commerciële activiteiten van FC Den Haag. Zo begint Jol na vijftien seizoen profvoetbal, in de zomer van 1989 niet met een duurloop, maar met sponsoren werven voor de Haagse club. Officieel krijgt hij de rol van commercieel manager. Een zware taak, want de club heeft in die jaren een slecht imago door de vele supportersrellen. 'Met kampioenschappen, deelnames aan de nacompetitie en de prestaties in de KNVB-beker was FC Den Haag in het recente verleden succesvol', zegt Jol op een van zijn eerste dagen als commercieel medewerker. 'Maar wat zie je ervan terug op televisie? Niets! Alleen vechtende toeschouwers. Vaak niet eens onze fans.'

 

 

Van drie ton naar 1,3 miljoen euro

Het lukte Jol om een gedegen organisatie neer te zetten. Volgens de Telegraaf van 28 maart 1990 groeit het aantal sponsoren onder Jol van 17 naar 101 en stijgen de inkomsten van drie ton naar 1,3 miljoen gulden. Toch wil het bestuur van hem af, een geschil over het percentage van sponsorinkomsten dat naar de beurs van de inmiddels oud-prof gaat, ligt hieraan te grondslag. Jol heeft zich handig ingevochten in groepen sponsoren en organen die met de club zijn verbonden. Zo goed zelfs dat het vertrek van Jol ADO in grote financiële problemen zal brengen. Jol en FC Den Haag gaan uiteindelijk in de zomer van 1990 alsnog uit elkaar. Het clubicoon moet nog geld krijgen voor zijn diensten en het nodige juridische getouwtrek volgt.

 

Ondertussen heeft Jol onderdak gevonden bij de toenmalige amateurs van ADO. Hij leidt vanaf 1992 de vereniging in drie jaar naar de top van het amateurvoetbal. Vanuit de tweede klasse gaat de zondagclub in twee jaar naar de hoofdklasse, in die tijd het hoogste amateurniveau van Nederland. De districtbeker wordt behaald en in zijn laatste seizoen wordt Jol met zijn team tweede in de hoofdklasse. Jols kostje in het amateurvoetballandschap is gekocht.

 

 

Geen duotrainerschap met Lex Schoenmaker

Maar ook bij de buren van FC Den Haag zijn ze het clubicoon niet vergeten. In 1994 krijgt hij de vraag om jeugdtrainer te worden bij de vereniging. Aanvankelijk zegt hij 'ja'. Zijn jeugdliefde wil hem samen met Lex Schoenmaker hoofdtrainer maken. Dat ziet Jol niet zitten. 'Twee kapiteins op een schip gaat niet werken, ik ga mijn vriendschap met Lex niet op het spel zetten', zegt hij daarover. Hij blijft nog een jaar bij de amateurs van ADO. De volgende stap is er eentje naar zijn geboortegrond: Jol wordt trainer van Scheveningen.

 

Weer laat Jol zien een goede oefenmeester te zijn. In het enige jaar dat Jol voor de groep staat bij de Schollekoppen, wordt de club algemeen amateurkampioen. Dit genereert landelijke aandacht. Natuurlijk flirt FC Den Haag weer met de man die op de burelen van het Zuiderpark al liefkozend 'misschien wel de beste amateurtrainer van Nederland' wordt genoemd. Volgens toenmalig voorzitter John van Ringelenstein is de deal om Jol in de zomer van 1996 als trainer van ADO Den Haag (zoals de club vanaf toen ging heten) aan te stellen voor 99 procent rond, maar wil Jol de technische staf zelf invullen. Daarmee drijft de Scheveninger zijn wil te ver door en de onderhandelingen klappen.

 

 

Van Roda JC tot Tottenham Hotspur

Het wordt Roda JC voor de Hagenaar. Na onder andere een gewonnen KNVB-beker in Zuid-Limburg strijkt Jol neer bij RKC. In Waalwijk wordt hij net als in de Residentie een clubicoon. Vanuit Brabant wordt de weg geplaveid naar de Europese subtop. Tottenham Hotspur, HSV, Ajax en Fulham worden de volgende namen op zijn imposante cv. Toch is de Scheveninger in Den Haag niet vergeten. De naam Jol valt in die jaren nog geregeld op het Zuiderpark en later in het Cars Jeans Stadion. Onder meer in maart 2001, januari 2004 en februari 2008 wordt er naar de diensten van Jol gehengeld. Telkens vangt ADO bot.

 

Pas in 2015 komt Jol terug bij ADO. Niet als trainer, maar als lid van de Raad van Commissarissen. Op 25 augustus van dat jaar wordt zijn nieuwe rol bekrachtigd en neemt hij namens de HFC zitting in het cluborgaan. Voetbalkennis ontbreekt in de RvC en dat is waar de Scheveninger meer dan voldoende van bezit. Het vergaderen zelf ligt hem wat minder.

 

 

Trainer in Egypte en lid van de RvC tegelijk

Tussen al het bestuurlijk en financieel gerommel door krijgt Jol een kans om trainer te worden bij Al Alhly in Egypte. De altijd naar de bal snakkende Jol gaat richting Caïro, maar wil zijn nieuwe baan blijven combineren met het zijn functie als RvC-lid. 'Omdat er maar enkele keren per jaar hoeft te worden vergaderd', rekent ook ADO erop dat Jol actief blijft als toezichthouder.

 

Dat wekt wel wrevel bij de gemeente Den Haag. ADO staat er zoals vaker, financieel niet florissant voor en naast Jol zit ook het RvC-lid van de huidige eigenaar United Vansen voornamelijk in het buitenland. ‘Dat maakt het toezicht op het bestuur van ADO Den Haag kwetsbaar’, zegt de gemeente in een verklaring. 'In het belang van de club en in het belang van de stad Den Haag' is door de gemeente aan oud-burgemeester Wim Deetman gevraagd of hij zich voor een commissariaat bij ADO Den Haag beschikbaar wil stellen. Zo geschiedt. Na twee jaar, in juni 2017 stopt Jol als RvC-lid. Deetman volgt hem op. Het chronische probleem van ADO, de financiën en bestuurlijke gang van zaken, liggen aan het opstappen te grondslag.

 

 

14 maanden; 39 spelers

Vervolgens duurt het slecht tweeënhalf voordat Jol zich weer meldt bij zijn jeugdliefde. ADO zit in zwaar weer en aan de Scheveninger wordt gevraag om technisch adviseur te worden. Het is geen onverdeeld succes. Onder zijn leiding wordt binnen 14 maanden maar liefst 39 spelers naar het Cars Jeans Stadion gehaald. Drie trainers worden versleten.

'Af en toe dronken we een glas wijn'

 

Het beleid van Jol als technisch manager is ook niet voor iedereen duidelijk. Veelal jonge spelers komen in de zomer van 2020 naar Den Haag toe. Volgens de Scheveninger kan ADO zo meer waarde op het veld creëren en daar in de toekomst sportief en financieel de vruchten van plukken. Mede daardoor en omdat ze enorm op de begroting drukken, wordt er afscheid genomen van gerenommeerde krachten als Aaron Meijers, Tom Beugelsdijk en Lex Immers.

 

Van zijn zienswijze stapt hij in de winterstop af. Oude eredivisierotten als Nasser El Khayati,Marko Vejinovic en Daryl Janmaat komen naar de Residentie. Het mag niet baten: ADO degradeert. Jol heeft dan in februari al afscheid genomen met de woorden: 'Af en toe dronken we een glas wijn, zo blij waren we met een nieuwe speler, maar de buitenwacht ziet dat toch anders.'

 

Drie maanden later klopt Jol weer op de deur van het Cars Jeans Stadion.