Bron van dit artikel


Datum plaatsing: 05-02-2005 11:24:00

Hugo Borst: Waarheid over Vreken en ADO

Zondag-avond zei ik tijdens Studio Voetbal dat ADO fout was geweest in de oorlog.

Door Hugo Borst

Met mijn tafelgenoten ging het verder uitgebreid over het ADO Den Haag van nu dat Ajax zo knap op 0-0 had weten te houden, en het nieuw te bouwen stadion dat, wat mij betreft, vernoemd moet worden naar de jong overleden Aad Mansveld, de grootste speler die de club heeft voortgebracht.

 

In de dagen na de uitzending wond niemand van ADO (Den Haag) zich op over mijn vaststelling dat de vereniging in de Tweede Wereldoorlog een 'NSB-club' was, wel (sport)historicus Jurryt van der Vooren. Op de website www.nu.nl had hij het over 'de geschiedvervalsing rond ADO Den Haag'. Best een lelijke aantijging, vind ik.

 

Mijn kennis over het oorlogsverleden van de Haagse vereniging was eerlijk gezegd diep weggezonken. Daarom heb ik me deze week weer eens verdiept in de historie van de club, die maandag jl. het 100-jarig jubileum vierde. Dus herlas ik onder andere het kleurenkatern van Vrij Nederland van 5 mei 1979, waarin Barend en Van Dorp de staat opmaken van het 'Voetbal in de oorlog' zoals het document heet.

 

Het duo interviewt ook Gerrit Vreken, die in 1942 en 1943 landskampioen werd met ADO. Ik noemde de rechtsbuiten van ADO zondagavond op tv een NSB'er. Dat is tegen het zere been van sporthistoricus Van der Vooren, die schrijft: 'Vreken zou NSB-lid zijn geweest tijdens de oorlog. Maar dat klopt niet, weet ik na een bezoek aan deze man in 2003. Letterlijk huilend vertelde hij voor NOS Langs De Lijn dat hij in feite gedwongen werd om bij de NSB te gaan, maar dat hij dat nooit heeft gedaan. Wel werd hij sympathiserend lid, omdat hij anders naar Duitsland zou worden afgevoerd als dwangarbeider. Hij is nooit op een vergadering geweest en heeft ook geen contributie betaald. Maar toch blijft het hem achtervolgen, tot in 2005 toe'.

 

Vreken, die nog steeds leeft - in Frankrijk - barstte in 1979 tegen Barend en Van Dorp niet in tranen uit. Hij zei toen onder meer ferm: ,,Ik ben sympathiserend lid van de NSB geworden omdat ik in die tijd iets voor ze voelde en het laf vond om er dan niet voor uit te komen. Die vele werklozen hadden mij toch tot de conclusie gebracht: er is iets niet goed in Nederland.'' En: ,,Kijk, het is natuurlijk logisch dat de NSB blij was met mijn aanwezigheid.''

 

Als de interviewers vragen waarom hij op verzoek van zijn medespelers op wedstrijddagen het NSB-speldje niet afdeed, antwoordt Vreken: ,,Waar bemoeiden zij zich mee? Ik wilde voor mijn mening uitkomen.''

 

Dat is heel andere taal. Deze stellige uitspraken getuigen van een morele keuze en een sterk zelfbewustzijn, hoe naïef (dom?) en verfoeilijk ook. Daarom begrijp ik Van der Vooren totaal niet. Een historicus die zich laat (ver)leiden door compassie en een lid van de NSB in een slachtofferrol manoeuvreert, díe maakt zich schuldig aan geschiedvervalsing.

Natuurlijk is Gerrit Vreken na de oorlog nooit veroordeeld (na een half jaar detentie zonder proces mocht hij naar huis) én natuurlijk was hij in feite maar een simpele ziel én gelukkig bezweren vriend en vijand dat hij niemand heeft verraden; de feiten liegen niet én 's mans verklaringen tegenover Barend en van Dorp zeggen alles.

 

Gevoegd bij het feit dat verschillende medespelers Vreken verzochten om zijn NSB-speldje af te doen (hetgeen hij categorisch weigerde) moet worden vastgesteld dat Vreken aan de verkeerde kant stond en zijn overtuiging openlijk beleed. Dit zeer tegen de zin van zijn ouders die zijn keuze verschrikkelijk vonden én tegen de zin van zijn ploeggenoten met wie hij samen reisde en die hij het heel moeilijk heeft gemaakt.

 

Dolf Niezen, doelman van ADO in 1943, vertelde me gisteren dat hij nog onlangs heeft gelezen dat oude Heerenveen-supporters ADO 'dat Hitler-elftal' noemden. Niezen: ,,Dat beeld kwam mede door Vreken. Na de oorlog praatten alle media elkaar na. Maar het is bezijden de waarheid. Wij, zijn medespelers, waren ongelukkig met zijn keuze. Ben Tap heeft Gerrits NSB-speldje nog eens gepikt en kwijt gemaakt. Kijk, wij spraken in de oorlog jubelend over het succes van de Russen, behalve als Gerrit in de buurt was. We vertrouwden hem niet. Pas na de oorlog is gebleken dat hij niemand heeft aangebracht. Het gekke was: we waren ook heel blij met hem. Toen hij om het kampioenschap in Enschede de winnende maakte, juichten we heel hard hoor. Maar het was ook zo dat we afspraken om hem de bal zo weinig mogelijk te geven.''

 

Dat laatste werd opgemerkt door NSB'ers die wél klikten. In het proefschrift van André Swijtink, 'In de pas (Sport en lichamelijke opvoeding in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog)' lezen we: ,,In een rapport van de NSB-afdeling Den Haag over het toonaangevende ADO wordt melding gemaakt van het feit dat linksbuiten van ADO, 'kameraad Gerrit Vreken', categorisch niet aangespeeld wordt door zijn medespelers.''

 

Ten slotte

Gerrit Vreken was deze week niet welkom op het 100-jarig jubileum. Dolf Niezen: ,,Vreken wilde graag bij het eeuwfeest zijn. Hij vroeg me of ik wilde bemiddelen. Dat heb ik via mijn broer Joop (oud-hoofdredacteur Voetbal International, hb) geprobeerd. Maar bij ADO wilden ze hem niet uitnodigen.''

 

Resumerend

Sporthistoricus Jurryt van der Vooren moet niet meer schreeuwen dat 'ze maar wat lullen' over Gerrit Vreken. Hij heeft wel groot gelijk dat ADO niet generaliserend een NSB-club genoemd mag worden, alleen omdat er twee bestuursleden en één voetballer lid waren van die partij. Laat vastgesteld zijn dat ADO niet fout was in de oorlog.