Bron van dit artikel


Datum plaatsing: 04-04-2003 20:55:00

Architect Moshe Zwarts: Ik heb niets met voetbal

 

door René Dons

Prof. Ir. Moshé Zwarts heeft nooit op het puntje van zijn stoel gezeten bij een weergaloze actie van Coen Moulijn, Johan Cruijff of Ronaldo. De architect verkoos de concertzaal of de schouwburg boven het bezoek aan een voetbalwedstrijd. Nog steeds komt hij er alleen beroepsmatig, maar dat gebeurt gezien zijn conduitestaat steeds vaker.

Met compagnon Rein Jansma was Moshé Zwarts verantwoordelijk voor de metamorfoses van de Kuip en het FC Utrecht-stadion en ontwierp hij onder meer de voetbalstadions voor Sparta, AZ (is nu in ontwikkeling) en kortgeleden ADO Den Haag. Binnen zes weken maakte hij in opdracht van bouwer annex ontwikkelaar Ballast Nedam de tekeningen voor de accommodatie die na goedkeuring van de gemeenteraad aan het Forepark moet verrijzen. "Een te korte voorbereidingstijd", aldus de 65-jarige Moshé Zwarts, "Maar de kleine foutjes halen we er nog wel uit." Zwarts en Jansma hebben sinds zo'n tien jaar samen een architectenbureau. Zij worden geschaard onder de hightech architectuur. Het bekendst zijn de abri's, die het tweetal voor de HTM ontworpen heeft. Daarvoor werden de architecten onderscheiden. Ook waren zij de bedenkers van het Holland Paviljoen op de expo in Sevilla in 1992. Door een ingenieuze constructie met waternevels over het paviljoen werd de binnentemperatuur laag gehouden. De laatste jaren wordt het bureau steeds vaker benaderd voor het bedenken van sportaccommodaties.

Nog nooit heeft Moshé Zwarts zoveel aandacht besteed aan de veiligheid in zijn ontwerp. Contacten tussen de ADO Den Haag-supporters en die van de bezoekende club zullen er straks nauwelijks zijn. "Burgemeester Wim Deetman was zeer op de veiligheid in en rond het stadion gebrand", zegt Zwarts. "Daarom is er aan de buitenkant een ring van elf meter vrij gehouden, zodat diensten als de politie, brandweer en GG en GD zich daar vrij kunnen bewegen. Als er geen wedstrijden zijn, kan die ruimte buiten het stadion gebruikt worden voor het parkeren van auto's." "Een tweede belangrijk onderdeel was de aan- en afvoer van de gastsupporters", vervolgt de befaamde architect. "Die komen per touringcar naar het Forepark. Daarvoor zullen ze het fietstunneltje onder rijksweg A4 gebruiken. Ze zullen de bus pas achter de afrastering verlaten om dan naar het uitvak in het stadion begeleid te worden. Na afloop zullen zij ook weer binnen de hekken de bus instappen en die zal zo snel mogelijk door de politie naar de rijkswegen begeleid worden. Zo gaat dat overal. Meer kun je niet doen. Ik vind het een beestachtige manier van behandelen. Daarom kom ik waarschijnlijk vaker in een schouwburg of een concertzaal, dan in een voetbalstadion. Ik heb niet zo veel met deze sport, maar ik vind het een uitdaging om aan de accommodaties te werken. In Europa heb ik veel stadions bezocht, maar ook in Amerika waar de sfeer rond een sportwedstrijd heel anders is dan in Nederland."

Burcht

''Je kunt van een stadion ook een burcht maken. Dat is helemaal niet zo moeilijk. Maar mensen willen overal kunnen komen. Ze zouden bij wijze van spreken graag voor de wedstrijden willen picknicken op het veld. Want over hoeveel risicowedstrijden per jaar praten we nu eigenlijk? In de meeste gevallen gaan de supporters op een vriendelijke wijze met elkaar om. In het ADO Den Haag-stadion komt een zestien meter brede passage, waardoor mensen rond kunnen lopen. Deze gracht heeft een verkeersfunctie, een horecabestemming, maar is er ook voor de veiligheid. Sinds het drama in Engeland bij het duel Nottingham Forest-Liverpool (1989), waarbij tientallen mensen werden doodgedrukt, wil men van de gracht af. Bij calamiteiten moet het publiek een uitweg hebben. Bijvoorbeeld door het veld te betreden. Een gracht is een onding. Het kost veel geld om er één te maken en tijdens de wedstrijden vliegen de ballen erin, waardoor je weer ballenjongens in die grachten nodig hebt. Een passage is veel vriendelijker en biedt in het geval van nood ook de mogelijkheid om snel weg te komen. Het liefst zie ik een stadion zonder hekwerk, maar dat was voor ADO Den Haag geen optie." Het in 1936 ontworpen Stadion Feyenoord was in het begin van de jaren negentig het eerste bolwerk dat door het architectenduo Zwarts/Jansma onder handen werd genomen. "De Kuip is één van de mooiste sportgebouwen in Nederland. De mensen kijken nergens zo mooi op het veld. Wij hebben in samenwerking met de architecten Van den Broek en Bakema het stadion vernieuwd."

Opvallend is de spectaculair ogende overkapping in het Feyenoord-stadion. De glazen ring zweeft als het ware boven het stadion. Het enige punt van kritiek is nog steeds dat bij regen niet iedereen droog zit. "Het is een utopie om te veronderstellen dat je bij zo'n overkapping iedereen droog kan laten zitten. Door de regen en de wind is dat onmogelijk, want je kunt de overkapping niet lang genoeg maken. Anders krijg je situaties als in de Amsterdam Arena. Een natuurlijke grasmat moet kunnen ademen, daar moet zonlicht bijkomen." "De lengte van zo'n overkapping is altijd een discussiepunt. Maak je deze langer dan nemen ook de kosten toe en die staan in geen verhouding met die paar meter waarover je dan praat. Ik schat de kans echter hoog in dat er in het ADO Den Haag-stadion kunstgras komt. Die ontwikkeling gaat zo snel. Heracles Almelo start met een pilotproject. Als dat eenmaal zo ver is, dan zullen andere clubs snel volgen."

GAVI-kavel

Over de plek is de architect zeer te spreken. "In eerste instantie heb ik een schetsontwerp gemaakt voor de plek aan de andere kant van de A12, de zogenoemde GAVI-kavel. De ruimte was daar veel groter. Toen was het ook de bedoeling dat de bouw van het stadion bekostigd zou worden uit de ontwikkeling van de commerciële ruimten erom heen. Dat was een goed plan. Ik weet achteraf niet of het gelukt was om de bouw van een stadion door derden gefinancierd te krijgen gezien de huidige toestand in de bedrijfsonroerend-goed-markt. De huidige plek is veel kleiner, maar het stadion neemt daardoor wel een markantere positie in. Het ligt ook veel dichterbij de rijkswegen A4 en A12, daardoor valt het meer op. Ik ben zeer te spreken over die locatie." Duizenden automobilisten zullen het voetbalstadion straks zien glimmen in het Forepark. "Het is een beschaafd gebouwd, dat bovendien goed aansluit op de rest van de bebouwing in het Forepark. Het dak loopt door in de gevel. De staalconstructie geeft het stadion een moderne uitstraling en de lichtmasten zijn zo ver mogelijk naar binnen gebogen om te voorkomen dat het verkeer op de rijkswegen last van het licht heeft."

Veel lof

Met het ontwerp oogsten Zwarts en Jansma veel lof. Over de sfeer binnen het nieuwe stadion kan de ontwerper weinig zeggen. "Daarop heb je als architect niet zo veel invloed. Bij De Graafschap zitten bijvoorbeeld alle notabelen bij de thuiswedstrijden in het stadion, maar dat is een kleine gemeenschap. Misschien treffen de grote A-bedrijven, zoals Shell, Nationale-Nederlanden en Aegon, elkaar straks bij ADO Den Haag. De sfeer in een ruimte wordt grotendeels bepaald door de mensen die er zijn. Ik ben daar wel benieuwd naar en zal ook zeker bij wedstrijden van ADO Den Haag gaan kijken.